باستان شناسی قرآن

استاد سید محمدتقی میرابوالقاسمی پژوهشگر کوشای تاریخ و معارف اسلامی است که در سال 1385 خورشیدی درگذشت. از سال 1346 تا 1348 خورشیدی پس از یک دوره تحقیقات میدانی طاقت زدا در منطقه طالقان، نخستین کتاب خود را با عنوان «تاریخ و جغرافیای طالقان» تدوین و منتشر کرد. از او حدود 27 اثر مکتوب بر جای مانده است.

این مقاله به معرفی کتاب باستان شناسی قرآن (آخرین کتاب چاپ شده استاد میرابوالقاسمی)  اشتغال دارد و در مروری شتابزده بر این کتاب، نوشتن نکات ذیل را ضروری یافته است.

1. باستان شناسی قرآن اثر زنده یاد سید محمدتقی میرابوالقاسمی (1309- 1385ش) در 212 صفحه نگارش یافته است. انتشارات کتاب مبین، چاپ اول این کتاب را سال 1388 در 2500 نسخه در رشت منتشر کرده است.

2. خانم زهره میرابوالقاسمی این کتاب را در هفت بخش با استفاده از آخرین یادداشت های آن مرحوم چیده است: بخش اول (در آستانه قرآن و آشنایی با آن)؛ بخش دوم (نگاهی به منابع باستان شناختی و چگونگی پیشرفت آن)؛ بخش سوم (بررسی واژه ها در باستان شناسی قرآن)؛ بخش چهارم (ناشناخته ها یا مبهمات)؛ بخش پنجم (نگاهی به نیمه پنهان نشانه های باستانی)؛ بخش ششم (انسان خردورزی که خود را می یابد)؛ بخش هفتم (پیوست ها). 

3. آن چه در این کتاب شایسته دقتی بیشتر بود: الف( ارایه سالشمار زندگی و آثار پربار و فعالیت های فرهنگی زنده یاد استاد سید محمدتقی میرابوالقاسمی از ضروریات این کتاب است. ب( مباحث علوم قرآنی به خصوص آن چه که در بخش اول آمده، ارتباط درجه اول با موضوع کتاب ندارد؛ پ( تعریضی از باستان شناسی و موضوع و هدف آن در این کتاب نمی یابیم؛ ت) اگر پذیرفته باشیم باستان شناسی، بازشناسی یافته های کهن است باید بپذیریم که در باستان شناسی قرآن هم باید اشیایی را مورد بازشناسی قرار دهیم که از فرهنگ ها و تمدن های مذکور در قرآن به دست آمده اند و الا صرف مراجعه به داده های تاریخی باعث می شود تا به شدت باستان شناسی و تاریخ با هم خلط شوند؛ ث) آن چه صاحب این قلم را در مقوله بحث برانگیزی چون باستان شناسی قرآن می ترساند این است که ما مسلمین تحت تأثیر آن چه که امروز در مغرب زمین می گذرد با نیتی خالص برای اثبات اعجاز قرآن ناخواسته در همان چاله ای بیفتیم که دانشمندان دینی اهل کتاب افتاده اند. این دقیقه را نباید نادیده گرفت که پناه آوردن انسان مدرن مغرب به زمین، زمانی رخ داد که او دل از آسمان کند و کوشید تا هر سعادت و نعمت اخروی موعود را در همین جا نقد کند و بهشت نقد خویش را فارغ از وعده فردای زاهد، همین جا فراهم آورد و ناگزیر شد که هویت ازلی و ابدی خویش را نه در انا لله و انا الیه راجعون بلکه در همین زاده شدن و مردن به دست آورد و همین تکاپو او را به آفریدن ابزاری به نام باستان شناسی واداشت و هیچ چیزی را مستقل و بی نیاز از این ابزار نپذیرفت حتی کتاب های آسمانی را. حال آیا ما می توانیم با چنین ابزاری به سراغ قرآن برویم؟ قرآنی که هیچ کدام از آفات وارده در کتب آسمانی قبلی را به خود راه نداده است؟!

4. کتاب آن چنان که از نویسنده مرحوم آن متوقع است سرشار از نکات دقیق علمی است که همگی از دایره وسیع تتبعات آن مرد بزرگ پرده بر می دارد و صاحب این قلم بر آن است که اگر آن زنده یاد خود فرصت می یافت تا این پژوهش را به کمال برساند و تمام کند حتما" خیلی از ناگفته را در این کتاب می دیدیم  و می خواندیم.

5. آن چه نوشته آمد به هیچ وجه از ارزش این کتاب نمی تواند کاست و خود قرآن اجر آن مرحوم و همه کسانی را که در انتشار این پژوهش ارجمند دستی داشته اند به احسن وجه خواهد پرداخت. از همه خوانندگان نازنین استدعا دارم تا روح آن استاد فرزانه را با خواندن فاتحه ای شاد فرمایند.

 نوشته شده توسط در جمعه 88/11/2 و ساعت 7:54 صبح | نظرات دیگران()